Ze zijn bijna onzichtbaar, hebben acht poten en kunnen ziekteverwekkers overbrengen die aangezichtsverlammingen en ernstige allergische reacties veroorzaken. De teek is een beestje dat je niet moet onderschatten! Maar wist je dat teken ook erg nuttig zijn?
Parasieten zijn er in alle soorten en maten. Een van de bekendste is de teek. Dit spinachtige beestje lift mee op het lichaam van mens en dier om daar bloed af te tappen. Dat is voor een teek letterlijk van levensbelang, maar kan het leven van de gastheer ernstig verstoren. Na de steekmug is de teek namelijk van alle geleedpotigen de belangrijkste verspreider van ziekteverwekkers. Een gastheer kan na een bezoek van deze ongenode gast de rest van zijn leven kampen met ontstekingen aan hersen- en ruggenmergzenuwen, hartaandoeningen en allergische reacties op het eten van vlees. Het is een opmerkelijke ‘prestatie’ voor een diertje dat hooguit een paar millimeter groot wordt.
Bloedmaaltijd
De ene teek is de andere niet. Biologen onderscheiden dan ook veel soorten, al zijn de verschillen vaak met het blote oog nauwelijks te zien. Koning in de Nederlandse tekenjungle is de schapenteek (Ixodes ricinus). Die doet zich tegoed aan het bloed van schapen en veel andere zoogdieren. Ook mensen zijn niet veilig. Mocht je na een heide- of duinwandeling zo’n zwart diertje op je lichaam tegenkomen, dan is de kans groot dat het om een schapenteek gaat. Toch kan de minuscule schapenteek door zijn extreem rekbare huid veel bloed van zijn gastheer met zich meenemen. Daardoor kan de teek opzwellen tot meer dan een centimeter. Daarbij verandert niet alleen zijn lichaamsvorm, maar ook zijn kleur: hoe meer bloed de teek bij zich draagt, hoe bleker hij wordt. Schapenteken kunnen zelfs tot tien keer hun eigen lichaamsgewicht aan vreemd bloed meenemen!
Tekenspeeksel
Hoewel je het niet zou denken, hebben teken wel degelijk een nuttige functie – en niet alleen als voedsel voor vogels en steekmieren, waarvoor ze (met name in volgezogen
staat) een goede eiwitbron vormen. Doordat teken virussen en bacteriën met zich meedragen, helpen ze om dierenpopulaties te reguleren. Die ziektekiemen kunnen immers de zwakkere dieren doden, waardoor de populaties in balans blijven.
Bovendien bevat het speeksel van de teek een verdovende stof en een stof die bloedstolling tegengaat. Die dient normaal om de gastheer te verdoven wanneer de teek hem bijt, en om het bloed makkelijker op te kunnen zuigen. Nederlandse onderzoekers denken echter dat daarmee ook nieuwe medicijnen kunnen worden gemaakt tegen bloedstollings- en afweerproblemen. Het eiwit Salp15 uit het tekenspeeksel onderdrukt namelijk de dendritische cellen, die antigenen aanbieden aan T-cellen, de eerste stap van het afweersysteem. Men onderzoekt nu hoe die onderdrukkende eigenschappen ingezet kunnen worden voor de behandeling van auto-immuunziekten, aids en bepaalde huidaandoeningen.
Dit is een gedeelte van het uitgebreidere artikel ‘Teek on me’ uit Weet 70. Wil je dit artikel verder lezen? Koop dan de nieuwe Weet in onze webshop. Wil je vaker Weet ontvangen? Neem dan nu een abonnement.
