Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat taal grote invloed heeft op de wijze waarop je naar de wereld kijkt. Onderzoekers vroegen zich af of taal alleen een uiting is van gedachten of dat het deze gedachten structureert en beïnvloedt. Lang werd gedacht dat het niet te onderzoeken was of en hoe taal gedachten beïnvloedt. Bovendien werd de gedachte dat de taal die iemand spreekt zijn gedachten beïnvloed vaak als onzinnig beschouwd. Pas sinds kort zijn boeiende onderzoeksgegevens over dit onderwerp beschikbaar.
Talen verschillen; niet alleen in zinsopbouw en woorden, maar ook in de manier waarop gebeurtenissen en situaties worden beschreven. Het heeft directe invloed op de manier waarop mensen naar de wereld kijken. Dat blijkt onder meer uit de manier waarop mensen plaats en tijd indelen. Zo zijn er Aboriginal-volken die niet denken in ‘links, rechts, voor en achter’ maar in ‘oost, west, noord en zuid’.
In de praktijk heeft dit invloed op de manier waarop ze de weg wijzen en vinden, maar daarnaast zorgt het ervoor dat ze zich op een andere manier oriënteren in een landschap. Ook zorgt het ervoor dat ze meer bedreven zijn in het vinden van de weg (en het vinden van het noorden) dan volken die denken in ‘links, rechts, voor en achter’. Dit laatste is erg belangrijk voor deze volken die in uitgestrekte landschappen leven en waar het levensgevaarlijk is om de weg kwijt te raken. Niet uit te sluiten is volgens de onderzoekers dat niet de taal het wereldbeeld heeft bepaald maar dat het wereldbeeld de taal heeft beïnvloed.
Richting de zon?
Maar behalve de indeling van plaats heeft taal ook invloed op de indeling van tijd. Wanneer aan Nederlands- of Engelssprekenden wordt gevraagd om foto’s in chronologische volgorde te leggen, doen ze dat van links naar rechts (rechts de meest recente foto). Wanneer je dit aan een Hebreeuwssprekende vraagt doet hij dit precies andersom. Dat is te verklaren doordat Hebreeuwssprekenden van rechts naar links lezen en Engels- en Nederlandssprekenden van links naar rechts.
Aborigonals sorteren de foto’s op een nog weer andere manier: van oost naar west. Wanneer ze naar het zuiden kijken, sorteren ze de foto’s dus van links naar rechts. Maar wanneer ze naar het westen kijken sorteren ze van achter naar voren. De Aboriginals sorteren de foto’s dus in overeenstemming met de baan die de zon dagelijks aflegt: van oost naar west. Hiervoor is het niet nodig om ze te vertellen welke richting ze op keken. Dat wisten ze zelf al.
Taal maakt verschil
Ook nuances die gemaakt kunnen worden in taal beïnvloedt het menselijk onderscheidingsvermogen. Zo hebben Russen veel woorden om onderscheid te maken tussen licht en donkerblauw en hebben Inuit-volken heel veel woorden om wittinten aan te duiden. De veronderstelling is dat dit de reden is waarom deze volken hierdoor beter in staat zijn om onderscheid te maken in de tintverschillen (resp. blauw en wit) dan andere volken.
Verder maakt taal verschil in hoe je actualiteiten (oorzaak en gevolg) waarneemt en herinnert. In het Engels en Nederlands is het gebruikelijk dat wanneer iemand per ongeluk iets doet je in de beschrijving van de gebeurtenis ook hoort wie deze handeling uitvoert. Bijvoorbeeld: ‘Hans brak de spiegel.’ In het Spaans en Japans is dit niet gebruikelijk. In deze talen is het gebruikelijk om te zeggen: ‘De spiegel brak zichzelf’ wanneer het gaat om een onbedoelde handeling. Door deze verschillen zijn Japanners en Spanjaarden er minder goed in om zich te herinneren wie een bepaalde onbedoelde daad uitvoert dan Engelsen en Nederlanders. Wanneer het ging op een bedoelde daad is er echter weer geen verschil bij het herinneren welke persoon erbij betrokken was.
Tweetalig
Maar het wordt nog verbazingwekkender! Wanneer mensen die tweetweetalig zijn van de ene naar de andere taal overgaan, verandert de manier waarop ze naar de wereld kijken. Van het ene moment op het andere verandert het wereldbeeld! Ook wanneer iemand een andere taal leert verandert de manier waarop hij of zij naar de wereld kijkt.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Taal heeft invloed op nog veel meer zaken. Maar meer onderzoek is nodig om deze invloed beter in beeld te brengen. Weet Magazine houdt dit onderwerp in elk geval in de gaten.
