Komend weekend zal de klok weer een uur terug worden gezet en komt er een einde aan een half jaar zomertijd. Dat verzetten van de klok is niet altijd gebruikelijk geweest in Nederland. Van 1916 tot 1945 en vanaf 1977 (vanwege de oliecrisis) tot heden is de zomertijd in gebruik in Nederland. Met het invoeren van de zomertijd wordt afgeweken van de standaard (winter)tijd die we aanhouden. Door het instellen van een zomertijd staan we ‘s zomers een uur eerder op waardoor we energie zouden kunnen besparen. Maar is dit ook echt zo?
Als de zomertijd niet ingesteld wordt, zou in juni om vier uur ’s nachts de zon al schijnen, terwijl bijna iedereen dan nog slaapt. Hierdoor wordt het licht van de zon minder effectief gebruikt. We staan in de zomer dus een uur eerder op om beter gebruik te maken van de eerste uurtjes daglicht. In eerste instantie zou je dus zeggen dat het aanpassen van winter- en zomertijd een energiewinst oplevert. Maar dit gebruik stamt nog uit een tijd waarin verlichting een belangrijker deel was van het energieverbruik dan tegenwoordig. De grote vraag is dan ook of het aanhouden van een zomer- en wintertijd nog steeds effectief is in onze samenleving.
Voorkomen of veroorzaken van vermoeidheid
Het eerste punt van kritiek op de invoer van een zomertijd is gericht op het verspillen van menselijke energie. Uit onderzoeken is namelijk naar voren gekomen dat deze aanpassing in het voorjaar voor vermoeidheid zorgt. Het wennen aan een nieuw dag-nachtritme kost energie; het leidt tot een soort ‘mini jet lag’. Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Ludwig-Maximilians-Universiteit München gaan verder en stellen dat het nachtritme wordt verstoord tot het moment dat de wintertijd weer in gaat.
Koeien staan niet eerder op
Een ander punt van kritiek is afkomstig uit het boerenbedrijf; koeien staan niet eerder op wanneer de zomertijd ingaat. Logisch, want koeien hebben er geen boodschap aan dat mensen besluiten de klok een uurtje terug te zetten. De melktijden kunnen hierdoor niet in één keer met een uur worden opgeschoven. Dat is één van de redenen waarom 92 van de 107 deelstaten van de staat Indiana (VS) tot 2006 geen zomertijd kenden. Pas in 2006 werd centraal besloten dat in de hele staat de zomertijd moest worden ingesteld.
Matthew Kotchen en Laura Grant van de Universiteit van Californie in Santa Barbara gebruikten deze bijzondere situatie om te onderzoeken wat de effecten van het instellen van de zomertijd waren op het energieverbruik. Door naar het energieverbruik voor en na 2006 te kijken, kon worden ingeschat of het instellen van een zomertijd zorgde voor een lager energieverbruik. Uiteraard moest worden voorkomen dat de onderzoeksresultaten werden beïnvloed door zaken die niets met de overschakeling naar zomertijd te maken hadden. Dit was mogelijk door de vijftien deelstaten die al langer de zomertijd kenden als controlegroep te gebruiken.
Uit het onderzoek van Kotchen en Grant bleek dat het energieverbruik omhoog ging in de deelstaten die vanaf 2006 de zomertijd instelden. De kosten hiervan liepen op tot 8,6 miljoen dollar! De conclusie was dat de energiebesparingen voor verlichting waarschijnlijk niet opwegen tegen het hogere energieverbruik door verwarming en airconditioning.
Energieverbruik
Nog een punt van kritiek op de invoer van een zomertijd: aan het begin gaat de klok een uur vooruit. Daardoor staan mensen eerder op dan wanneer de wintertijd gehandhaafd zou blijven. Het moment van opstaan van de meeste mensen ligt hierdoor verder af van het warmste moment van de dag. Daardoor is het tijdens het moment van opstaan buiten en in het huis kouder dan wanneer de zomertijd niet zou worden gebruikt. Het gevolg is dat mensen hun huis meer moeten verwarmen als ze uit bed komen. De zon heeft immers het huis minder opgewarmd.
Wanneer mensen na het werk thuiskomen is de situatie precies omgekeerd: het moment van thuiskomen ligt dichter bij het warmste moment van de dag. Hierdoor is het in huis ook warmer. Het gevolg hiervan is dat de airconditioning op warme dagen langer moet werken om het huis weer koel te krijgen en te houden.
Moeten we de zomertijd dan maar gelijk afschaffen? Dat blijft nog even de vraag. Het is namelijk niet bekend of de Amerikaanse onderzoeksresultaten te vertalen zijn naar de Nederlandse situatie. Maar de signalen wijzen er wel op dat het invoeren van een zomertijd ons juist energie kost. En dat terwijl we dachten dat het ons energie zou opleveren…
NB. In het wetsvoorstel werd destijds meer recreatie en toerisme aangedragen als reden!
Weet meer:
www.weet-magazine.nl/zomertijd
www.weet-magazine.nl/zomertijd-2
