Met druppels op je voorhoofd swipe je koortsachtig over het scherm van je smartphone. Hoe houd je je hoofd (en de rest) koel in een hittegolf? Het duizelt je van de adviezen. Ze spreken elkaar tegen. Of is het je beginnende zonnesteek? Weet ging voor je op zoek naar de beste wetenschappelijk onderbouwde manieren om af te blussen in een snikhete zomer.
Tip 1: draag een nat T-shirt
Afkoelen betekent warmte verliezen, en dat gaat via de huid. Zweet verdampt, waardoor de hitte je lichaam verlaat. Dus hoe meer huid je kunt afkoelen, hoe beter dat is. Bij bloedheet weer kan een T-shirt nat maken en houden heel effectief zijn. Wil je liever niet in natte kleding rondlopen, dan kun je verkoelende spray kopen. Een koude douche nemen werkt net zo goed.
Wat ook helpt is je handen of voeten in koud water te leggen. Bij de polsen en enkels liggen de bloedvaten namelijk dicht bij de huid, en daar koel je sneller af. Maar let op: doe dit kort. Langdurig pootjebaden zorgt ervoor dat de bloedvaten in de huid van je voeten vernauwen (want je lichaam gaat er alles aan doen om warmte vast te houden) en dan bereik je op den duur een averechts effect.
Tip 2: trek ruime kleren aan
Het klinkt vanzelfsprekend, maar het is toch een belangrijk advies: op een hete zomerdag kun je het best luchtige kleding aantrekken. Denk aan wijde jurken, broeken met brede pijpen en shirts met grote arm- en halsgaten. Je kleren warmen snel op, en als je zweet, trekt dat erin. Daarom moet het luchtlaagje dat tussen je huid en je kleren zit, regelmatig worden ververst. Zo voer je de warmte op een natuurlijke manier af. Kleren zijn om nog een reden belangrijk. Ze beschermen je huid tegen zonnestraling.
Tip 3: laat ijsjes links liggen
IJs eten lijkt verfrissend, maar is het dat ook? De koele sensatie in je mond vertelt je van wel. En als die traktatie door je slokdarm zakt, herken je dat toch echt als verkoeling. Maar het venijn zit in de staart. Bohdan Luhovyy, voedingsonderzoeker aan de Mount Saint Vincent Universiteit (Canada), legt uit: „Zodra de bestanddelen van het ijs beginnen af te breken, vermindert het verkoelende effect. Het melkvet en de suiker produceren warmte in het lichaam en wanneer de temperatuur buiten hoog is, zal die extra warmte je niet koel houden, maar juist het tegenovergestelde effect hebben.”
Een ijsje kan heel verkoelend lijken, maar na een tijdje krijg je het er juist warmer van.
Tip 4: neem een slokje water
Maar als ijs niet de verkoeling brengt waar je op hoopte, wat dan wel? Volgens Bohdan is water drinken de beste oplossing. Koolzuurhoudende waterdranken zijn ook een goed alternatief vanwege hun ‘fizz factor’. Maar je kunt ook denken aan komkommers en tomaten eten. Ze produceren nauwelijks warmte in je lichaam en hebben een hoog vochtgehalte. En wil je echt iets eten wat bevroren is? Dan adviseert Bohdan om thuis je eigen ijslolly’s te maken van fruit of groenten. Ook kruiden kunnen een verkoelend effect op je lichaam hebben. Munt bijvoorbeeld. Die kun je door een drankje roeren, met limoen of citroen en koud (koolzuurhoudend) water. Bohdan: „Belangrijk is om geen suiker toe te voegen. Zo vermijd je de extra energie en warmte die de afbraak van suiker met zich meebrengt.”
Tip 5: thee drinken? Dat ligt eraan…
Als het buiten heet is, ga je geen hete koffie of thee drinken. Daarvan krijg je het alleen maar nóg warmer, toch? Onderzoek laat zien dat dit niet altijd zo hoeft te zijn. In principe zorgt een bak koffie of thee ervoor dat je het zelfs een beetje kouder kunt gaan krijgen, ook al is dat maar mondjesmaat. Je gaat er namelijk extra van zweten. Zweet verdampt en daardoor koel je af. Maar let wel op, want koffie of thee drinken tijdens een hittegolf werkt alleen bij een lage luchtvochtigheid. Bij vochtig en benauwd weer verdampt je zweet niet en dan zul je het alleen maar warmer krijgen.
Droog je uit van cafeïne?
Misschien heb je weleens gehoord dat cafeïne die in thee en koffie zit je lichaam uitdroogt. Je zou er veel door gaan plassen en dat is natuurlijk niet handig in een hittegolf. Maar als je kijkt naar de studies die hiernaar gedaan zijn, dan is het vochtafdrijvende effect van deze stof helemaal niet zo duidelijk zichtbaar.
Een overzicht van 10 studies door Lawrence Armstrong van de Universiteit van Connecticut concludeerde dat cafeïne hoogstens een mild diureticum is, waarbij 12 van de 15 vergelijkingen aantoonden dat mensen dezelfde hoeveelheid plasten, ongeacht of het water dat zij dronken toegevoegde cafeïne bevatte of niet. En in een onderzoek waarbij mensen gedurende 12 uur niets anders dronken dan thee, was er geen verschil in hydratatieniveau tussen hen en de mensen die dezelfde hoeveelheid gekookt water dronken.
Tip 6: plant een boom
Bezoek je ’s zomers weleens een buitenzwembad? Dan weet je dat de plekjes onder de bomen altijd als eerste bezet zijn. Niet vreemd natuurlijk. Bomen werken verkoelend. Ze verlagen de oppervlakte- en luchttemperatuur door schaduw te bieden en doordat ze water verdampen (evapotranspiratie). Het kan daardoor in de schaduw van bomen wel meer dan 10, soms 20 graden koeler zijn dan op nabijgelegen plekken in de zon. Onderzoekers ontdekten dat je gebouwen het beste koel kunt houden door loofbomen of wijnstokken op het westen te planten. Dat is met name het geval als ze de ramen en een deel van het dak beschaduwen. Wil je in de zomer verkoeling? Overweeg dan eens om in de lente een boom te planten. Moet je wel eerst een paar jaar wachten natuurlijk…
Vind je dit interessant?
Neem dan een abonnement en ontvang Weet Magazine 6x per jaar in de bus!
Tip 7: pak een ventilator
De snelste manier om verkoeling te krijgen is: voor de ventilator gaan zitten. Maar dat is best vreemd eigenlijk, want het enige wat een ventilator doet is de toch al warme lucht verplaatsen zodat het tegen je huid aan ‘botst’. Een ventilator koelt de ruimte niet af. Sterker nog, een ventilator produceert zélf warmte. Maar hoe kun je er dan toch verkoeling van krijgen?
Dat heeft allemaal te maken met het zogenaamde ‘wind chill effect’. Dit begrip ken je in het Nederlands misschien als ‘gevoelstemperatuur’, maar de Engelse term dekt de lading beter: een afkoelend effect door wind. De reden dat dit werkt heeft alles te maken met zweten. Dicht bij je huid, waar de zweetklieren zitten, is de luchtvochtigheid heel hoog. Die vochtige lucht werkt als een isolerende deken. Omdat de lucht al vochtig is, kan deze minder zweet opnemen en kun je dus minder goed je warmte afvoeren. Maar als je die vochtige lucht wegblaast en vervangt door drogere lucht, kan je lichaam effectiever vocht laten verdampen – waardoor je afkoelt.
Weet Meer
Dit is een ingekorte versie van het artikel ‘7 coole zomertips’ dat te lezen is in Weet 81 (juni 2023). Dat zomernummer staat nog vol andere boeiende artikelen. Wist je bijvoorbeeld dat er een geleerde was die 45 talen leerde om de betrouwbaarheid van de Bijbel te kunnen verdedigen? En welke invloed heeft energiedrank op je lichaam? Lees het in het nieuwste nummer, dat te koop is in onze webshop.
