Khirbet Qumran is een ruïne ten noordwesten van de Dode Zee, in de woestijn van Judea. Het is vooral bekend vanwege de Dode Zeerollen, die er niet ver bij vandaan zijn ontdekt. Maar wat was de oorspronkelijke functie van Qumran? De nederzetting bestond namelijk al eeuwen voordat er een Joodse godsdienstige gemeenschap verbleef.
Men neemt aan dat de boekrollen die in de grotten om Qumran zijn gevonden van de bewoners van deze nederzetting waren. Het zouden vredelievende joodse gelovigen zijn geweest. Maar uit sommige boekrollen blijkt dat de schrijvers het spoedige ontvlammen van een godsdienstige oorlog in Israël verwachtten. Ze dachten daarin zelf een sleutelrol te hebben, samen met een joodse messias. Daardoor kun je de vraag stellen of hun keus voor deze nederzetting ook is ingegeven vanuit een militaire functie. Was Qumran een versterkt fort van waaruit ze zich konden verdedigen?
Bewakingspost
Om dat te kunnen bepalen, zijn ligging, bouwstijl en archeologische vondsten van belang. Dat is recentelijk onderzocht. De ligging van Qumran voldoet volgens de onderzoekers niet aan de Israëlitische godsdienstige regels. Dit, plus de datering van de nederzetting, doet vermoeden dat Qumran allang bestond voordat het een godsdienstige functie kreeg. Het lijkt erop dat de nederzetting oorspronkelijk in de achtste eeuw v.Chr. is gebouwd als een eenvoudig Judees fort. Het kan een bewakingspost zijn geweest, ter bescherming van het gebied ten zuiden van Jericho en de bergpas naar Jeruzalem. De Israëlieten legden namelijk vanaf de tiende eeuw v.Chr. een netwerk van forten in hun land aan.
De bouwstijl laat ommuringen en verdedigingswerken zien, zoals een versterkte, centrale toren en een verdedigingsmuur. De achterzijde van de nederzetting was beschermd door diepe rotskloven. Die bouwstijl is gebruikelijk voor een eenvoudig Judees fort. Archeologisch onderzoek laat zien dat de nederzetting in ongeveer 70 n.Chr. door de Romeinen is aangevallen en daarna niet meer opgebouwd. Men vond er veel Romeinse pijlpunten, en er zijn sporen dat een brand de nederzetting verwoestte. Ook zijn er in nabijgelegen begraafplaatsen skeletten opgegraven van de laatste bewoners (een joodse godsdienstige gemeenschap). Die vertonen sporen van een gewelddadige dood.
Alternatieve uitleg
Hiermee kun je beargumenteren dat Qumran oorspronkelijk voor een militair doel was gebouwd. Later (in de eerste eeuw v.Chr.) zou het dan onderdak hebben gegeven aan een streng godsdienstige joodse gemeenschap – de schrijvers van een deel van de Dode Zeerollen – die zich op een oorlog voorbereidde. Het lijkt erop dat deze mensen opzettelijk voor een oud fort kozen, vooral omdat Qumran hemelsbreed niet ver van Jeruzalem af ligt. Maar die gedachte is nog door weinig geleerden serieus overwogen. Velen betwijfelen de militaire functie omdat de versterkingen minimaal zijn en denken dat de nederzetting oorspronkelijk uit een villa, veehouderij of pottenbakkerij bestond.
Foto: Gerd Eichmann, Wikimedia Commons
Het plaatje wordt anders als je uitgaat van een fort. Dan lijkt de godsdienstige gemeenschap in Qumran niet bepaald gastvrij te zijn geweest. Je kunt je voorstellen dat men contacten onderhield met andere godsdienstige verzetsstrijders. Daar zijn aanwijzingen voor: men vond kopieën van hun boekrollen in Massada. En van de bewoners van die rotsvesting is algemeen bekend dat ze godsdienstige verzetsstrijders (zeloten) waren.
Deze Zoom In komt uit Weet 71. Wil je meer lezen van Weet Magazine? Neem dan een abonnement en ontvang elke twee maanden de nieuwste Weet!
