Is Genesis 1 tot en met 11 echt gebeurd? Er zijn veel theologen die het niet als geschiedenis zien. Ze zeggen dat het begin van Genesis alleen aangeeft dat God op een of andere manier aan het begin van alles stond., maar verder geen historische informatie geeft. Die gedachte is niet nieuw. Kerkvaders traden er al tegenop!
Vanaf de Verlichting zijn er talloze theologen geweest die van het geloof iets ongrijpbaars maakten dat los staat van de realiteit. Ze scheidden geloof en wetenschap van elkaar. Waar die twee botsen, heeft de gangbare wetenschappelijke theorie automatisch gelijk, redeneren ze, en is de reactie om de Bijbel te vergeestelijken of symbolisch uit te leggen. Dat lijkt een makkelijke oplossing, maar het gevolg is dat je de Bijbel anders moet uitleggen dan de schrijvers het bedoelden.
Schrappen in de Bijbel
De scheiding van materiële werkelijkheid en geloof stak niet in de zeventiende eeuw plotseling de kop op. Zulke vragen leefden namelijk al in de tijd van de vroege kerk. Kerkvaders werden toen al geconfronteerd met de mening van heidense natuurfilosofen en vrijzinnige kerkleiders die alles wat niet bij hun wetenschappelijke wereldbeschouwing paste, verwierpen. Onder invloed van de gnostiek, een sektarische stroming van die tijd, reduceerde men de Bijbel tot een boek voor geestelijk leven en moraliteit. Waar vergeestelijken niet ver genoeg ging (of onmogelijk was), schrapte men zelfs stukken uit de Bijbel. Zo verwijderde de ketter Marcion alles uit de Schrift wat met God als de Schepper van de aarde te maken had.
Een andere godsdienst
De kerkvaders vonden het belangrijk om de Bijbel als uitgangspunt te nemen voor geloof én voor feitelijke kennis. Ze benadrukten dat er nogal wat met de schepping samenhangt. Ze beseften dat het hier gaat om belangrijke zaken die het karakter van het christelijk geloof bepalen. Wie vandaag de dag in deze traditie voortgaat, staat dus op de schouders van reuzen. In dit Weet-artikel volgt een bloemlezing uit wat kerkvaders zoal over dit onderwerp schreven. De kerkvaders zijn belangrijk, omdat ze laten zien wat de christenen destijds geloofden. Wie tegenwoordig iets anders wil geloven, moet beseffen dat hij iets anders belijdt dan de kerk van vroeger, en in feite bezig is met een andere godsdienst.
Betrouwbare Bijbel
Uit de geschriften van kerkvaders blijkt dat ze ervan uitgingen dat God in Zijn Woord écht tot hen sprak. En omdat Hij God is, kan Zijn Woord alleen maar betrouwbaar zijn, anders kan het niet van Hem afkomen. Zo schrijft kerkvader Theophilus over de menselijke auteurs van de Bijbel: ‘Maar deze mannen van God waren door God onderwezen, heilig en rechtvaardig, aangezien ze de Heilige Geest in zich droegen en profeten werden, en omdat ze geïnspireerd en wijs gemaakt waren door God. Daarom ook werden ze waardig geacht om deze beloning te ontvangen dat ze instrumenten van God zouden worden en de wijsheid zouden hebben die van Hem afkomt. Door die wijsheid verkondigden ze zowel over de schepping van de wereld als van andere zaken’ (Theophilus, Ad Autolycum 2.9).
Theophilus ging er zelfs van uit dat de Bijbel betrouwbaarder is dan de toentertijd gangbare wetenschappelijke theorieën. Hij schrijft: ‘En al deze dingen leert ons de Heilige Geest die spreekt door Mozes en de overige profeten, zodat de Schriften die uit onze heilige traditie stammen, ouder zijn en zelfs gebleken zijn betrouwbaarder te zijn dan alle (heidense) schrijvers en dichters’ (Theophilus, Ad Autolycum 2.30).
Genesis = geschiedenis
Bisschop Ireneüs leefde in dezelfde tijd leefde als Theophilus, maar aan de andere kant van het Romeinse Rijk. Hijhad vergelijkbare opvattingen. Alle mensen stammen volgens hem van Adam af. Ook is er een directe stamboom van hem naar Jezus. ‘Daarom,’ schrijft hij, ‘laat Lukas zien dat de stamboom die het voorgeslacht van onze Heere terugvoert tot Adam, 72 geslachten bevat, daarmee het einde met het begin verbindend’ (Ireneüs, Adversus haereses 3.22.3).
Dit is het eerste deel van het artikel ‘Op de schouders van reuzen’ uit Weet 70. Wil je dit artikel verder lezen? Koop dan de nieuwe Weet in onze webshop. Wil je vaker Weet ontvangen? Neem dan nu een abonnement.
