Archeologie pleit voor betrouwbaarheid van de Bijbel

Een argument dat wel eens gebruikt wordt tegen creationisme is dat de Bijbel onbetrouwbaar zou zijn. Maar is dat wel zo? Is er reden om te twijfelen aan de betrouwbaarheid van de Bijbel? Nee, zelfs de archeologie pleit voor de authenticiteit van Gods Woord.

De originele manuscripten van de Bijbel zijn allang verloren gegaan. Maar je kunt wel het pad reconstrueren van de oorspronkelijke geschriften naar de hedendaagse Bijbels:

De oorspronkelijke teksten van de Bijbel schreef men op boekrollen van perkament. Maar deze boekrollen zijn doorgaans slechts enkele eeuwen houdbaar. Ze moesten dus keer op keer worden overgeschreven. Dat overschrijven gebeurde extreem nauwkeurig. Toch kun je zelfs dan niet voorkomen dat er foutjes insluipen. Vergelijk bijvoorbeeld 1 Kronieken 20:5 eens met 2 Samuël 21:19. In 1 Kronieken staat dat Elhanan de broer van Goliath doodde. Maar in 2 Samuël dat Elhanan Goliath zelf doodde. Bij het overschrijven van Samuël is waarschijnlijk het Hebreeuwse woord voor ‘zijn broer’, (‘achi, אֲחִי) per ongeluk geschreven als de aanduiding voor het lijdend voorwerp (‘eet, אֵת). Gelukkig zijn een groot aantal fragmenten van Bijbelboeken wel bewaard gebleven bij de in 1948 ontdekte Dode Zeerollen. Daaruit blijkt dat het aantal overschrijffoutjes extreem klein is.

In de tijd tussen het Oude en het Nieuwe Testament was Griekenland de grootmacht in het Midden-Oosten. Veel Joden woonden ook buiten Israël, onder meer in Alexandrië. Omdat zij vooral Grieks spraken, was er behoefte aan een Griekse vertaling van de joodse Schrift. Die wordt de Septuaginta genoemd. Dat is het Griekse woord voor het getal ‘70’ (vaak afgekort met het Romeinse cijfer 70: LXX). Volgens de overlevering waren er namelijk 70 of 72 Schriftgeleerden die in groepjes, afzonderlijk van elkaar, een vertaling maakten van de Hebreeuwse boekrollen. Toen ze klaar waren, bleken die afzonderlijke vertalingen letter voor letter overeen te komen. Dat was voor hen het bewijs dat dit de juiste, Goddelijk geïnspireerde vertaling was.

Na het Nieuwe Testament

Na de Grieken kwamen de Romeinen aan de macht in het Midden-Oosten en begon het christendom zich te verspreiden. Grieks bleef nog lang de voertaal, vandaar dat ook de Bijbelboeken van het Nieuwe Testament in het Grieks zijn geschreven. Maar in andere delen van het Romeinse Rijk, waarheen het christendom zich verspreidde, kon men zich beter verstaan in het Latijn. Er waren verschillende Latijnse geschriften in omloop. In 382 kreeg de kerkvader Hiëronimus van Stridon de opdracht van paus Damasus I een officiële vertaling te maken van de Bijbel in het Latijn. Deze wordt Vulgaat genoemd, omdat deze voor het grote publiek beschikbaar moest zijn (vergelijk het met het woord ‘vulgair’). Interessant genoeg begon Hiëronymus met de Septuaginta als basis voor zijn vertaling, maar neigde later meer naar de Hebreeuwse grondtekst.

Gedurende de middeleeuwen was de Latijnse vertaling van Hiëronymus de enige geaccepteerde Bijbelvertaling in het westen. Dat veranderde met de reformatie. De Bijbel werd, mede dankzij de boekdrukkunst, opnieuw beschikbaar voor het gewone volk in de eigen taal. Die traditie duurt voort tot de dag van vandaag, omdat taal verandert. Daarom heb je verschillende Nederlandse Bijbelvertalingen, waarbij men verschillende vertaalmethoden heeft toegepast.

Dode Zeerollen

In de jaren 70 vond men bij opgravingen van de synagoge van het Bijbelse En Gedi een ark. Zo wordt de behuizing genoemd waar de Thora-rollen in werden bewaard. In deze ark zaten stukjes van een verbrande boekrol. Met geavanceerde CT-scans is de tekst weer leesbaar gemaakt.

De synagoge van En Gedi werd in de zesde eeuw verwoest, waarschijnlijk op bevel van de Romeinse keizer Justinianus. Bij de verbranding van de synagoge gingen ook de kostbare, handgeschreven boekrollen verloren. Ruim veertig jaar geleden werden die dus weer gevonden, maar tot nu toe was het onmogelijk om het verkoolde perkament te bestuderen. De boekrol zou namelijk afbreken en verkruimelen als je ‘m zou proberen open te vouwen.

Digitaal model

Met een hoogresolutie micro-CT-scan was het echter mogelijk om een model te maken van de binnenkant van de verbrande rol. Dat digitale model kun je wel uitrollen. Het is zelfs mogelijk om de Hebreeuwse letters te lezen. Daaruit bleek dat het om een stuk uit Leviticus ging, de eerste negen verzen van hoofdstuk 1 en hoofdstuk 2:1-11. Het is een hele prestatie om zo’n 1500 jaar oude verbrande tekst te kunnen lezen!

Deze vondst is belangrijk omdat je nu de tekst kunt vergelijken met die van andere, bekende teksten. En wat blijkt? De tekst schijnt identiek te zijn aan die van latere, middeleeuwse handschriften.

Veelgehoorde kritiek op het christendom is dat je helemaal niet zeker kunt weten dat de Bijbel zoals we die nu kennen wel hetzelfde is als de oorspronkelijke teksten. De oudste complete Bijbel is de Leningrad Codex uit het jaar 1008 n.Chr. Er zijn slechts enkele kleine verschillen met oudere vondsten, zoals die van de Dode Zeerollen (1e eeuw v.Chr. – 1e eeuw n.Chr.). Die betreffen vooral details. Dergelijke vondsten tonen dus juist aan dat het Oude Testament, zoals dat in de huidige Bijbels staat, nagenoeg hetzelfde is als de tekst uit de tijd van Jezus en de apostelen.

Op een na laatste Dode Zeerol ook ontcijferd

Wetenschappers van de universiteit van Haifa (Israël) hebben de voorlaatste, nog niet eerder gepubliceerde Dode Zeerol ontcijferd en die geeft een bijzonder inzicht in het leven van die tijd.

Sinds de ontdekking van de Dode Zeerollen is de inhoud van bijna alle perkamentrollen (ongeveer 900) gepubliceerd. De inhoud van twee rollen bleef nog een raadsel. Een daarvan is nu ontcijferd. De Israëlische wetenschappers waren ruim een jaar bezig om de zestig fragmenten van de incomplete rol aan elkaar te puzzelen. Dit was erg moeilijk omdat de stukjes heel klein zijn. Eerder dacht men dat deze fragmenten van verschillende rollen afkomstig waren.

De nieuw gepubliceerde rol is geschreven in een geheime code. Die komt gelukkig ook bij andere rollen voor, dus wist men de informatie die op deze rol stond te achterhalen. Dat leidde tot interessante inzichten. Er wordt namelijk een kalender omschreven van 364 dagen. Dat getal is deelbaar door 4 en door 7. Hierdoor vallen alle joodse feesten elk jaar op dezelfde weekdag en is het niet meer nodig om naar de maan en de sterren te kijken om hoogtijdagen te bepalen. Ook vermeldt deze rol twee feesten die niet in de Bijbel voorkomen. Namelijk het feest van de nieuwe wijn, 50 dagen na het joodse pinksterfeest, en het feest van de nieuwe olie, dat op zijn beurt weer 50 dagen na nieuwe wijn werd gevierd.

Zegel bevestigd de Bijbel

Ook andere archeologische vondsten geven een inkijkje in het leven van die tijd. Een paar jaar geleden dook er in Jeruzalem een klein zegel op. Daarop staan de woorden ‘overste van de stad’, een titel die je ook in de Bijbel tegenkomt.

2700 jaar geleden, in de tijd van de koningen Hizkia en Jozia, was het dagelijks bestuur van Jeruzalem niet in handen van koningen. Dat kun je afleiden uit 2 Koningen 23:8 en 2 Kronieken 34:8. Hier worden respectievelijk Jozua en Amon genoemd als ‘overste van de stad’, ‘tsar ha-ier’ in het Hebreeuws. Dat is best een bijzondere situatie. Je zou verwachten dat de koning ook in Jeruzalem iets te zeggen had. Critici betwijfelden daarom of de Bijbel het wel bij het rechte eind had. Het bijzondere is namelijk dat je deze titel tot voor kort alleen in de Bijbel tegenkwam.

Maar daar is dus verandering in gekomen. Israëlische archeologen vonden, bij een opgraving vlak bij de bekende Klaagmuur, een zegel. Op de zegel staat deze titel in Oud-hebreeuwse letters is geschreven. Ook staan op het zegel, dat zo’n anderhalve centimeter in doorsnee en twee millimeter dik is, twee gestileerde personen in gestreepte gewaden die tot aan de knie reiken. Volgens de archeologen werd zo’n zegel namens de stadsoverste als souvenir bij een lading goederen gevoegd.

Vaten wijn, voor Jeruzalem

Er is nog een vondst uit ongeveer dezelfde periode als de zegel. Het is een klein, maar allesbehalve onbeduidend briefje met slechts twee regels tekst: ‘Van de dienster van de koning, uit Na’arat, vaten wijn, voor Jeruzalem.’

Het bijzondere van het gevonden stukje papyrus is dat het gedateerd is op de zevende eeuw voor Christus. Daarvoor gebruikte men de koolstof-14 methode. Er valt veel af te leiden uit die paar Hebreeuwse woordjes. In de eerste plaats natuurlijk dat er een Joodse connectie was met Jeruzalem. Daarnaast leer je uit het tekstje dat er een koninkrijk in Judea was, en dat er ook voor vrouwen een hoge positie was weggelegd. De wijn kwam uit Na’arat. Dat ligt in de Jordaanvallei.

Bewijs?

Een tekstje van 2700 jaar oud, uit de periode van de eerste tempel. Dat bewijst dus dat er in die tijd Joden in Jeruzalem leefden. Toch? Niet iedereen is het daarover eens. Er gaan namelijk stemmen op dat dit papyrus een vervalsing zou kunnen zijn. Het komt weleens vaker voor dat antiekvervalsers een tekst namaken op een oud stukje papyrus of perkament. Bij de datering valt het dan niet op dat het een moderne vervalsing is.

De scepsis heeft te maken met het feit dat dit fragment vier jaar geleden werd aangetroffen in de handen van antiekdieven. Het zou overtuigender zijn geweest wanneer men officieel vast had kunnen stellen dat het papyrus ongestoord uit de grond is gekomen. Die antiekdieven zouden het stukje vervalst kunnen hebben.

Maar de wetenschappers die het stuk papyrus onderzocht hebben trekken zich van die claims weinig aan. „We hebben al het mogelijke gedaan om het papyrus te verifiëren,” zegt Amir Ganor, de directeur van de diefstalpreventie-afdeling van Israëls Autoriteit van Oudheden (IAA). „We hebben dezelfde methodes gebruikt die ook zijn toegepast voor de Dode Zeerollen. Als iemand nog een andere methode weet, nodigen wij hem graag uit om die toe te komen passen. Ik ben er zeker van dat het authentiek is.”

Personen uit de Bijbel historisch?

Lang niet alles wat er in de Bijbel staat is te controleren op historische betrouwbaarheid. Maar van ten minste 53 Bijbelse personen is – historisch gezien – zeker dat ze écht hebben geleefd, concludeert Lawrence Mykytiuk van Purdue University (VS).

Mykytiuk is professor in de bibliotheekwetenschap. Dat wil zeggen dat hij gespecialiseerd is in het logisch ordenen en documenteren van menselijke kennis. Die ervaring gebruikt hij om zijn bijzondere hobby uit te oefenen. Hij wil personen die in de Bijbel worden genoemd verifiëren. Hij wilde weleens weten wat er van de Bijbel klopte. Daarom zocht hij naar buiten-Bijbelse aanwijzingen die de historiciteit van Bijbelse personen konden bevestigen. De lijst groeide en groeide.

Van het merendeel van de ruim 3000 mensen die in de Bijbel worden genoemd zul je waarschijnlijk nooit vanuit buiten-Bijbelse bronnen kunnen aantonen dat ze hebben bestaan. Maar van 53 personen uit het Oude Testament heeft hij nu wel aangetoond dat ze écht hebben geleefd, waaronder koning David. „Als je aantoont dat een persoon heeft bestaan, kun je vaak toch niet nagaan of hij ook echt de dingen deed die in de Bijbel staan,” zo nuanceert Mykytiuk zijn onderzoek. „Maar je kunt soms wel laten zien dat hij in de positie zat om de dingen te doen die in de Bijbel zijn omschreven.”

Mykytiuk gaat gewoon verder met zijn onderzoek: de volgende stap is om personen uit het Nieuwe Testament onder de loep te nemen. Over de Heere Jezus heeft hij al eens een artikel geschreven.