Het zal je maar gebeuren: je gaat op snuffelstage bij de sterrenwacht en dan ontdek je zomaar een nieuwe planeet! Het overkwam de toen 15-jarige Tom Wagg uit Engeland.
Tom Wagg wilde later natuurkunde gaan studeren. Daarom ging hij in 2013 stage lopen bij de sterrenwacht van de universiteit van Keele (E). Daar zag hij hoe het licht voor een ster (uit het sterrenbeeld Waterslang) even dimde en weer helderder werd. Het maakte hem de jongste planeetontdekker ooit!
De wetenschappers van de sterrenwacht hebben er twee jaar over gedaan om Toms bevindingen te controleren. Nu weten ze het zeker: Tom heeft een nieuwe planeet ontdekt! De planeet heet WASP-142b en staat op zo’n 1000 lichtjaar van de aarde. Het is een zogenaamde ‘hete Jupiter’, een gasreus die ongeveer zo groot is als Jupiter en die erg dicht bij zijn ster staat – zo dicht dat hij slechts twee dagen nodig heeft om een rondje om zijn ster te draaien.
Negende planeet
Tom Wagg is niet de enige die een planeet heeft ontdenkt. Nog geen tien jaar geleden werd Pluto, de ‘negende’ planeet, gedegradeerd tot ‘dwergplaneet’ en nu is er mogelijk een nieuwe negende planeet ontdekt.
Astronomen Michael Brown en Konstantin Batygin ontdekten dat er een aantal dwergplaneten zijn die zich vreemd gedragen. Hun baan om de zon wijkt af van wat men verwachtte. Mogelijk komt dat doordat er een planeet in de buurt is die met z’n zwaartekracht de banen van die dwergplaneten verstoort. De kans is dus groot dat ons zonnestelsel tòch negen planeten telt.
Voorlopig krijgt deze theoretische planeet de naam ‘Planeet Negen’. Theoretisch, want Planeet Negen is nog nooit waargenomen; en dat zal volgens de onderzoekers ook niet zo snel gebeuren. Want hoewel men verwacht dat Planeet Negen een ijzige gasplaneet is die ongeveer vier keer groter is dan de aarde en twee keer verder weg staat van de zon dan Neptunus, staat ze te ver weg om zonlicht te reflecteren.
Pluto werd destijds ontdekt doordat Clyde Tombaugh foto’s van de sterrenhemel van twee tijdstippen met elkaar vergeleek. Op één van die foto’s was een ‘ster’ een klein stukje verschoven: dat bleek Pluto te zijn. Maar deze methode zal voor Planeet Negen niet goed werken, want de omlooptijd is te groot: 10.000 tot 20.000 jaar. Het duurt mogelijk nog wel even voordat de planeet genoeg verschoven is om op te vallen, en voordat onze apparatuur gevoelig genoeg is om zijn reflectie op te vangen.
In het verleden is er al eens eerder een niet-waargenomen planeet voorgedragen om schommelingen in de baan van Neptunus te verklaren. Maar toen bleek het om een fout in de berekeningen te gaan. Toch hebben de astronomen goede hoop dat hun berekeningen kloppen. De tijd zal het leren.
Pluto niet de enige
Elke keer wanneer een planeet (opnieuw) wordt bestudeerd, blijken de zaken er anders voor te staan dan men verwachtte. Na Pluto is nu Jupiter aan de beurt om tijd in de spotlights door te brengen. Ruimtesonde Juno kwam in 2016 aan bij de planeet Jupiter. De gegevens rolden binnen, en ze schilderden een heel nieuw beeld van deze gasreus.
Astronomen die uitgaan van een miljarden jaren oude Jupiter verwachtten dat ammonia, een gas dat verantwoordelijk is voor de wolkenstructuren, overal over de planeet was verdeeld. Dat bleek niet zo te zijn. Er was wel een hoge concentratie bij de evenaar. Dat zou niet mogen, want na miljarden jaren had zich dat verder over de planeet moeten verspreiden.
Exoplaneten
Naast Planeet Negen zijn er ‘exoplaneten’ die niet of bijna niet waarneembaar zijn. Van steeds meer sterren wordt gezegd dat er planeten omheen draaien. Die worden ‘exoplaneten’ genoemd. Maar zelfs met de beste telescopen zijn enorme sterren vaak niet meer dan een lichtpuntje. Exoplaneten zijn daarom nog lastiger waar te nemen. In 2015 is er wel indirect bewijs gevonden voor het bestaan van deze planeten.
Sommige sterren hebben een schijf van gas en stof om zich heen. Veel astronomen geloven dat planeten uit zo’n stofschijf ontstaan, hoewel dat nog nooit is waargenomen. Ook uit modellen blijkt dat dit onmogelijk is. In de stofschijf zit vaak een gat, in het midden, waar de ster zich bevindt. Maar dat gat werd wel opgevuld door gas. Met een hele sterke telescoop, zoals de ALMA radiotelescoop in Chili, kon worden aangetoond dat ook in het gas gaten zitten. Dat zou volgens astronomen van de universiteit van Leiden betekenen dat daar een paar gasreuzen zitten, die als een stofzuiger het gas naar zich toe trekken. Die gasreuzen zouden dan een paar keer zwaarder zijn dan Jupiter, de zwaarste planeet uit ons zonnestelsel.
Deze stofschijven wijzen op een recent ontstaan. Als ze al vele miljoenen jaren oud zouden zijn, zou het gas en stof door de ster en planeten verstoord en opgeslokt zijn.
Wil je niks missen van Weet Magazine? Neem dan een abonnement en ontvang elke twee maanden de nieuwste Weet!
Weet meer:
www.weet-magazine.nl/planeet-ontdekt-op-snuffelstage
